با توجه به اینکه انتشارات علمی و فرهنگی کارنامه ای طولانی و غنی در حوزه نشر کتب علمی، هنری و فرهنگی دارد با دکتر زارعی نجفدری مدیر این انتشارات به گفتگو نشسته ایم؛

* انتشارات علمی و فرهنگی در انتشار کتب علمی هنر همواره همت متعالی داشته است، آمارانتشار این کتب امسال به چه صورت است و اساسا نگاه انتشارات علمی فرهنگی به کتاب های این حوزه چیست؟

انتشارات علمی و فرهنگی به دلیل موضع مشخص در مباحث اصلی علوم انسانی طبیعی است که به کتب هنر می پردازد یعنی در واقع علوم انسانی و هنر دو موضوع اساسی برای این انتشارات هستند و البته این توجهات شامل علوم پایه نیز هست لذا آثاری که در ارتباط با هنر منتشر کرده اگرچه به لحاظ تعداد زیاد نیست ولی به لحاظ کیفیت و مرجع بودن بسیار قابل توجه است. 

از جمله این آثار مجموعه « سیری در هنر ایران» است که در قالب سیزده جلد دوسال قبل چاپ گردید و در حال حاضر شمارگان آن به اتمام رسیده و تقریبا نایاب شده ومجددا درجریان چاپ قرار گرفته است ، علی رغم قیمت نسبتا بالای این مجموعه استقبال گسترده ای از آن شد و مجلدات ۱۴ و ۱۵ که ضمیمه مجموعه سیری در هنر ایران بود امسال منتشر شد منتها در تجدید چاپ این مجموعه به صورت پانزده جلدی بیرون می آید و در سال ۹۲ به بازار عرضه خواهد شد. 

کتاب دیگری به نام «فلسفه هنر اسلامی» نیز منشر نموده ایم که تالیف دکتر حسن بلخاری است که به شیوه ای جذاب نظرات و آرای فلاسفه و عرفای اسلامی درخصوص هنرمورد بحث و بررسی قرار می دهد که این کتاب در نوع خود واقعا کم نظیراست.

*با توجه به اینکه اغلب کتاب های انتشارات علمی و فرهنگی مرجع مطالعاتی واقع می شوند بحث مرجع سازی کتب تا چه اندازه به برای این انتشارات مطرح است و چه دورنمایی برای آن وجود دارد؟

اساسا هدف ما مرجع سازی نیست؛ ما با هدف اینکه کتاب مرجع قرار گیرد سراغ کتاب نمی رویم، ما به تناسب نیاز فکری و فرهنگی جامعه سراغ موضوعات می رویم ولی در پردازش و نوع انتخاب آن به گونه ای عمل می شود که خود به خود کتاب به عنوان مرجع در مجامع علمی و دانشگاهی مطرح میشود و پاسخگوی نیاز های فکری و علمی اساتید و دانشگاهیان است .

*با نگاهی به بیست و ششمین نمایشگاه کتاب در می یابیم بین همه ناشران انتشارات علمی وفرهنگی از عدالت خاصی در قیمت کتابهایش بر خوردار است لذا از دو منظر به این موضوع بپردازیم؛ نخست اینکه چه عاملی سبب می شود عدالت در قیمت کتاب های علمی و فرهنگی همچنان وجود داشته باشد، دوم از مشکلاتی که سال گذشته در مسیر نشر انتشارات علمی وفرهنگی با آن مواجه بوده است بگویید.

ما برای کتاب هایمان خیلی هزینه می کنیم؛ یعنی به طور حتم بیش از دیگران، به دلیل اینکه معمولا کتاب ها را پیش از تولید یک نفر ارزیابی نمی کند بلکه کتب ما را حداقل سه ارزیاب از فرهیختگان جامعه ارزیابی علمی می کنند و بعد از اینکه ارزیابی شد به شورای علمی ما بر می گردد و شورای علمی آن را بررسی می کند، اگر نیاز به ارزیابی داشت دوباره مورد ارزیابی قرار می گیرد در برخی مواقع کتاب های ما توسط هشت تا نه ارزیاب بررسی می شود؛ از طرف دیگر برای نمونه خوانی حتما کتاب توسط سه شخص مختلف نمونه خوانی می شود؛ که بر این اساس هزینه ما برای هر کتاب هزینه بالایی است. 

اما اینکه قیمت کتاب ها نسبت به کتب سایر ناشران متعادل تر هست به این دلیل است که ما کتاب را برای کتاب می خواهیم، کتاب را برای اقتصاد نمی خواهیم منظور این نیست که ما به دنبال مباحث اقتصادی نیستیم، قیمت گذاری کتاب های انتشارات علمی وفرهنگی در کمیته ای و بر اساس یک فرمول مشخص تعیین قیمت می شود و هرگز هم اجازه نمی دهیم که از این فرمول خارج شود؛ به عبارت دیگر این فرمولی است که مراحل و هزینه های مختلف کتاب را در نظر می گیرد لذا در بررسی ها اگر متوجه شویم که کتاب جای کاهش قیمت دارد، قیمت کتاب را پایین می آوریم به گونه ای که حداقل حاشیه سود را از کتاب داشته باشیم. 

مشکل نشر مشکل صرفا اقتصادی نیست؛ اما من نمی دانم چرا برخی همکاران در حوزه های دیگر سعی دارند مشکلات اقتصادی نشر را برجسته تر نشان دهند، سال گذشته کاغذ گران بود و واقعا برای ناشران مشکلاتی ایجاد کرداما ناشرین به دلیل تعهدی که نسبت به حوزه نشر داشتند توانستند خود را با این شرایط وفق دهند، که به واقع کاستی های حوزه نشر فقط متوجه مباحث اقتصادی نیست؛ ما در حال حاضر در حوزه نشر باید توجه بیشتری به بحث تالیف داشته باشیم چون الان معادله بین تالیف و ترجمه در جامعه ما عادلانه نیست؛ باید فکری به حال این موضوع کنیم و مشکل کاغذ را مهمتر از سایر مشکلات ندانیم؛ البته گرانی کاغذ واقعا مشکلی است که باید مورد رسیدگی قرار گیرد اما وقتی این مشکل را بزرگ کنیم و دیگر مشکلات نشر را فراموش کنیم نشر افت پیدا می کند لذا ما باید معادله بین تالیف و ترجمه را تعدیل کنیم که به حمدالله ما در انتشارات علمی وفرهنگی تا حد زیادی این کار را انجام داده ایم. 

بحث دیگر این است که در حال حاضر تعادل بین چاپ اول و تجدید چاپ وجود ندارد و تجدید چاپ بیش از چاپ اول است؛ این مسئله هم باید تعدیل شود؛ مشکلی دیگر این است که نیاز فکری و فرهنگی جامعه در نظر گرفته نمی شود یعنی ناشران باید همواره نیاز سنجی و نظر سنجی در جامعه داشته باشند و ببینند چه موضوعاتی مورد نیاز مردم است و به این موضوعات بپردازندٰ اینکه مولف در گوشه اتاقش بنشیند و چیزی که به ذهنش را رسید بنویسد و چاپ کند معلوم نیست چه قدر با نیاز های جامعه تطبیق دارد ٰ،ناشر باید نیاز های جامعه را از مولفان تقاضا کند و هوشمندانه عمل کند که اگر این کار را انجام دهد هم به نیاز جامعه جواب داده است و هم فروش خوبی خواهد داشت چون از کتابش استقبال می شود.

*یکی از سفارش های موکد رهبر معظم انقلاب همواره ارتقای مطالعه مفید و کتاب و کتابخوانی بوده است؛ شما به عنوان مدیر انتشاراتی که همواره در انتشار مباحث علمی و فرهنگی پیشگام بوده است چه راهکاری برای این مسئله و ترویج آن دارید؟

بحث کتاب و کتاب خوانی بیش از آنکه در حوزه نشر و کتاب مشکل باشد در حوزه فضاسازی فرهنگی جامعه ما دچار آسیب است؛ یعنی فضاسازی فرهنگی جامعه برای کتابخوانی مهم است اینکه مسئولین فرهنگی چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی فضا را به گونه ای باز کنند که مردم سراغ کتاب بروند یعنی کتاب در سبد کالای خانوار قرار گیرد؛ این مسئله به این موضوع مرتبط است که ناشران کتاب های خوبی منتشر کنند، البته به مسئولین فرهنگی هم باید حمایت گسترده ای از این موضوع داشته باشند که این راهکار تا حد زیادی به رسانه ها هم بر می گردد که متاسفانه کتاب را آنطور که باید مورد عنایت قرار نمی دهند ، منظور ما این نیست که کتاب ما را تبلیغ کنند، نه؛ کتاب باید به مردم معرفی شود که یکی از راههایش نقد کتاب است و اینکه کتاب ها به نقد کشیده شوند ٰ،اگر این اتفاق بیفتد هم مخاطبین کتاب را بهتر می شناسند و هم ناشرین سعی می کنند کتاب های خوبی را عرضه کنند؛ از سوی دیگر مخاطبین هم وقنی کتابی نقد می شود با اطمینان بیشتری آن را خریداری می کنند که انشالله با همکاری مسئولین، ناشران، منتقدان و مردم این مهم تحقق پذیرد.

*انتشارات علمی و فرهنگی امسال چند عنوان کتاب در لیست تازه های نشر خود داشته است؟

بر اساس برنامه ای که به صورت سالانه تعریف کرده ایم حدود ۲۰۰ عنوان کتاب را در انتشار سالانه داریم که خوشبختانه سال ۹۱ به رغم سختی ها به این برنامه عمل کردیم و تقریبا ۱۹۰ عنوان کتاب را به چاپ رساندیم و تعدادی هم در دست چاپ است و حدود ۳۰ تا ۴۰ عنوان کتاب را به نشر الکترونیک رساندیم که مجموعا ۲۵۰ کتاب را در بخش مکتوب و دیجیتال به علاقمندان عرضه کردیم و بحمدالله از برنامه ای که تعریف کردیم جلوتر هستیم.


مریم خاکیان