نگاه جامعه‌شناسی به نوازندگی ساز تنبک؛
امروزه موسیقی رواج گسترده‌ای یافته است؛ دیگر جایی را نمی‌توان یافت که در آنجا موسیقی نباشد. در همه اماکن عمومی و خصوصی، افراد از موسیقی استفاده می‌کنند. موسیقی را شاید بتوان همراه همیشگی انسان معاصر دانست. امروزه شنیدن موسیقی به نوعی عادت تبدیل شده است.
به نظر می‌آید به دنبال تحولات اجتماعی و فرهنگی، معیارهای مردم نیز در زمینه گرایش به موسیقی تغییر کرده است. سبک متفاوت زندگی افراد در علاقه آنها به انواع موسیقی دخیل است. آنچه در آسیب‌شناسی موسیقی امروز بیشتر حائز اهمیت به نظر می‌رسد این است که تا چه حد مردم با موسیقی سنتی ارتباط برقرار می‌کنند. مردم به دنبال موسیقی و سازهایی هستند که بتوانند به راحتی آن را بنوازند و هرچه زودتر آن را یاد گیرند و نیز تصور همه بر این مبناست که نواختن تنبک در میان سازهای سنتی از هر سازی سهل‌تر است. شاید همین تصور عامه مردم سبب می‌شود که تنبک به عنوان یک ساز حرفه‌ای شناخته نشود.
مشکلات نوازندگی تنبک
با توجه به آگاهی محدود مردم نسبت به ساز تنبک به نظر می‌رسد فرهنگ‌سازی لازم در این زمینه انجام نشده است. چنانچه اگر مردم با تنبک، نوازنده‌های تنبک و نحوه نواختن این ساز آشنایی پیدا کنند، آگاهی آنها بیشتر می‌شود و در نتیجه شاید تنبک جایگاه اصلی خود را بیابد.
آرش فرهنگ‌فر در این‌باره معتقد است: تنبک، ساز بسیار مهمی در موسیقی ایرانی است. به اعتقاد من یکی از ارکان موسیقی و ارکستر ایران است البته باید بسیار در این زمینه کار کرد که منظور من به هنرمندانی که روی ساز تنبک کار کرده‌اند، نیست. باید فعالیت فرهنگی در این عرصه صورت گیرد. مانند رسانه‌ها، رادیو و تلویزیون و مجلات تخصصی که فرهنگ‌سازی کنند تا مردم ما بیشتر با این ساز آشنایی پیدا کنند. وقتی مردم آگاه شوند به سمت ساز تنبک خواهند آمد. در نتیجه نوازنده‌های بیشتری در این عرصه به فعالیت خواهند پرداخت و سطح آگاهی مردم نسبت به تنبک بالاتر خواهد رفت و این موضوع می‌تواند تأثیرگذار باشد. ساز تنبک در ایران جای کار بسیار دارد. من معتقدم در آینده جایگاه ساز تنبک در موسیقی ایران بهتر خواهد بود و به جایگاه واقعی خود خواهد رسید. موسیقی بدون کلام ما نیاز به زمان دارد. باید در این زمینه اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی شود.
تنبک آن‌گونه که باید در موسیقی ما مورد حمایت قرار نگرفته است و شاید بتوان گفت نسبت به این ساز کم‌لطفی شده است. نوازندگانی هستند که از تنبک حمایت می‌کنند ولی حمایت این عده محدود، کافی نیست و این مسئله موجب مهجور ماندن تنبک شده است. کامبیز گنجه‌ای در این رابطه این‌گونه بیان می‌کند: ارگان‌هایی باید صنف خاصی را برای حمایت از تنبک به وجود می‌آوردند. کارهای بزرگ و مهم را باید ارگانی انجام دهد تا بتواند افراد یک حوزه را دور هم جمع کند. موزیسین تنها کاری که باید انجام دهد این است که ساز خود را به صورت تخصصی بنوازد. هر کسی باید در یک قسمت کاری را که بلد و متخصص در آن است، انجام دهد و کاملاً به آن اشراف داشته باشد. باید ارگانی باشد تا امور را به انجام برساند و کاری را برای نوازندگان سازها انجام دهد، آنها را یکجا جمع کند و پس از آن اگر کسی از این امور استقبال نکرد، می‌توانند دیگر خدمتی به این حوزه نکنند.
نوازندگان و هنرمندان عرصه تنبک برای پیشرفت و بهبود روند ساز تنبک فعالیت‌های چشمگیری داشته‌اند و حتی در این زمینه کلاس‌های آموزش و تدریس نیز برپا کرده‌اند. ولی هم‌چنان خلاء‌هایی به چشم می‌خورد و حتی کلاس‌های درس نیز نتوانسته‌اند آن‌طور که باید و شاید اصول حرفه‌ای ساز تنبک را به همه معرفی کنند. جمشید محبی در این زمینه اظهار داشت: در حال حاضر شاگردان موسیقی تبدیل به «خانه - شاگرد» شده‌اند یعنی اساتید به کسانی درس می‌دهند که برای آنها نفع داشته باشند. حتی تدریس در موسیقی ما نیز جنبه استفاده‌ای پیدا کرده است. یک معلم خوب اول باید یک روانشناس خوبی باشد. اگر اساتید بزرگ ما مثل بهمن رجبی از وضعیت امروز موسیقی راضی نیستند و به این موسیقی پشت کرده‌اند، حق دارند چون بسیار در این موسیقی آزار دیده‌اند. به عقیده من، اینکه کجا ساز بنوازی مهم نیست آنچه اهمیت دارد انسانیت است. موسیقی تنبک ما روند خانه- شاگردی را طی می‌کند. استاد ناصر فرهنگ‌فر از جمله کسانی بود که دارای تنبک شناسنامه‌‌دار بود.
در پایان باید بیان کرد؛ با این که ساز تنبک به عنوان یک ساز حرفه‌ای، خود و نوازنده‌های خود را معرفی کرده است ولی هم‌چنان در آلبوم‌ها و ارکسترها، به این ساز نگاه حرفه‌ای و مستقل نمی‌شود. عده زیادی هنوز معتقدند تنبک توانایی لازم برای هنرنمایی تمام عیار و یک تنه را بر روی سن پیدا نکرده است. کامران یعقوبی در اعتراض به این دیدگاه بیان کرد: نوازندگانی که برای ساز تنبک تلاش کرده‌اند و زحمت کشیده‌اند، سعی داشته‌اند تا به این ساز شخصیتی مستقل و جایگاهی مناسب ببخشند ولی متأسفانه هنوز در برخی از گروه‌ها و ارکسترها نقش مستقل ساز تنبک رعایت نمی‌شود. هنوز برخی گروه‌ها و نوازنده‌هایی که با آنها همکاری می‌کنیم، ساز تنبک را به عنوان ساز همراهی‌کننده می‌شناسند. عموم مردم تصور می‌کنند تنبک ساز راحتی است و نوازنده به آسانی این ساز را می‌نوازد و می توان دستمزد پایین‌تری نسبت به سازهای دیگر برای آن قائل شد در حالی که این‌گونه نیست. متأسفانه هنوز وضعیت به همان صورت قبلی است و در ارکسترها به ساز تنبک بها داده نمی‌شود در حالیکه تنبک رکن و پایه ارکستر است.
