گرانی قیمت کاغذ اگرچه همواره یک رویه معمول در حوزه نشر بوده و بیش از هرچیز به قیمت کاغذ وارداتی در بحث ارز مرتبط است لیکن در سالی که گذشت این آمار و ارقام سیر نزولی فاحشی را طی کرد که هم برای ناشران و هم برای خریداران کتاب با مشقات بیشتری توامان بود.

به رغم آنکه کم نیستند کسانی که با قیاس قیمت کاغذ در ایران و سایر کشورها، نرخ کتاب را در کشور بسیار مناسب ارزیابی می کنند اما با توجه به افزایش بی رویه قیمت سایر اقلام مصرفی و نرخ پایین دستمزدها در کشور این قیاس تا حدی قیاس صحیحی نمی تواند بود زیرا که اگر مصادیق مشابهی را در سبد خرید کالای خانواده در نظر بگیریم کاهش قدرت خرید اقلام ضروری حکایت از کاهش قدرت خرید کتاب در رتبه دوم خرید خانوار خواهد داشت.

از دیگر سو ناشری که با تعریف بودجه مصرفی انتشار کتاب از مرتبه تولید تا انتشار، میانگین رقم تولید کتاب را به عنوان نرخ کتاب برای آن در نظر می گرفت لاجرم سقف نهایی تولید کتاب را بر آن منظور می کند که هم از لحاظ فروش و هم به لحاظ شمارگان انتشار دیگر برای او به صرفه نخواهد بود.

بیست و ششمین نمایشگاه کتاب بعد از  سال سخت نشر و مشکلات گرانی کاغذ که با وعده های هیچ یک از مسئولان طی نشست ها و اخبار متوالی

از ایشان حل نشد، آغاز شد در حالیکه اتحادیه ناشران و سایر صنوف نشر را نه تنها دلشاد نکرد بلکه به آنها نوید داد که استقبال از خرید کتاب به همین میزان در نمایشگاه نیز با کاهش نسبی مواجه خواهد بود.

این در حالیست که متولیان حوزه نشر هم نتوانستند برای آن کاری کنند و مسئولیت را به دوش هم انداختند و وزارت ارشاد مسئولیت این مهم را به گریبان وزارت صنعت، معدن و تجارت انداخت و خود را تنها حلقه کوچکی در این زنجیره دانست و اعلام کرد که ارز مرجع به دلیل تحریم ها به اقلام دیگری اختصاص یافته که به تناسب مهمتر از واردات کاغذ بوده است.

بر این اساس تصمیم وزارت ارشاد همچون گذشته مبنی بر آن شد تا از سرمایه گذاران کاغذ در بخش تولید و واردات حمایت کند و از صندوق توسعه برای آنان مساعدت جوید لیکن پیشتر هم این وعده ها وجود داشت ولی حتی درباره راهبرد داشته همچون کارخانه های داخلی نیشکر و بازیافت پسماندهای نیشکر برای تبدیل به کاغذ اقدامی صورت نگرفت.

حال نمایشگاه بیست و ششم را در زنجیره مشکلات نشر باید دید و اینکه همه ساله قرار است تا فروش کتاب از رهگذر نمایشگاه التیامی بر دردهای ناشران باشد که در این میان ناشران دولتی رقابت تنگاتنگی داشته و ناشران خصوصی را توان رقابت با آنها نیست خصوصا آنکه افزایش نرخ کاغذ بیش از هرچیز بر بدنه نشر خصوصی صدمه می زند و کاهش شمارگان کتاب و آمار نازل فروش گواه بر این مدعاست.

نمایشگاه کتاب را اگر در قاب تصویری بنهیم که قرار است به تک تک افراد آن تصویر نظر انداخته شود، غریو پر شوری  است که در بوق و کرنا شده است اما در باطن پر از نگرانی ها و دلواپسی های ناشران و مخاطبان کتاب و از همه مهمتر بدنه فرهنگی کشور است.

به اعتبار این موضوع، نمایشگاه کتاب را که جشن عمومی و بزرگ کتاب در هر سال است باید مورد تحلیل های عمیقی قرار داد که شاید از این رهگذر، این جشن تنها شبیه به عروسی ماتم زده ای باشد که ظاهر شلوغش مانع از دیدن غم های درونش است.

البته به حق باید برنامه های جنبی نمایشگاه را که در کثرت و با موضوعات کتاب برگزار می شود، دید و از گفتمان های فرهنگی نمایشگاه استقبال کرد لیکن درد خفته نشر که بیش از هرچیز به اقتصاد کشور بسته است با تلون شعارها درمان نمی شود و از افق های روشن فرهنگ که باید در هر دوره از نمایشگاه کتاب وجود داشته باشد فاصله می گیرد.

مریم خاکیان