مدتی است که زمزمه‌هایی مبنی بر عدم رعایت حقوق تصویرگران از سوی انتشارات شباویز شنیده می‌شود. اما این زمزمه به تازگی بالا گرفته و به جایی رسیده که تصویرگران مجبور به شکایت از این انتشارات نزد مجامع قضایی شدند. همین موضوع سبب شده تا با مدیرعامل انجمن تصویرگران به گفتگو بنشینیم.

به نظر می رسد که حقوق تصویرگران از سوی ناشران رعایت نمی‌شود. از سویی انجمن تصویرگران که بسیاری از تصویرگران مطرح امروز ایران عضوی از بدنه آن هستند؛ تنها نهاد محافظ آن‌هاست. اما این نهاد هیچ کمکی برای احقاق حقوق تصویرگران در ارتباط با ناشران نکرده‌است. از سوی دیگر موضوعی مطرح است و آن این است پیش از این نیز این برخی ناشران دیگر از آثار تصویرگران به نفع خود بهره می بردند؛ اما هیچ برخوردی از سوی انجمن به عنوان تنها نهاد حافظ منافع تصویرگران نشد. شما به عنوان نماینده انجمن تصویرگران برای این موضوع چه پاسخی دارید؟

من به عنوان نماینده انجمن تصویرگران باید این نکته را خاطر نشان می‌کنم که انجمن تصویرگران حافظ منافع صنفی تصویرگران است؛ نه حقوق فردی آن‌ها.
اما باید گفت پیش از این، هنگامی که کسی از این ناشر شکایتی نداشت؛ انجمن هیچ اقدامی نکرد و امروز که تصویرگران شکایت کردند و شکوائیه نوشته‌اند؛ انجمن نامه شکایت تصویرگران را اطلاع رسانی کرده و اگر انتشارات شباویز هم شکایتی داشته‌باشد؛ آن را اطلاع رسانی می کنیم.

به هر حال نمی توان از یاد برد که تنها مکانی که می‌توان آن را حافظ حقوق صنفی تصویرگران دانست انجمن است و اگر انجمن تنها یک شکوائیه را اطلاع رسانی کند هیچ تفاوتی با یک سایت معمولی خبری نخواهد داشت. پس عضویت در انجمن به چه کار تصویرگر می‌آید؟

نکته ای که خاطر نشان می کنم این است که انجمن حقوق معنوی و مادی تصویرگران را طی دستور العملی در اختیار آن ها قرار داده است و حقوق صنفی آن ها را به آنان یادآور شده است. اعضای انجمن از این حقوق آگاهی یافته‌اند و این از وظایف ما بوده‌است. آن ها می توانند قراردادهای خود را بر اساس این حقوق منعقد کنند و در این صورت ما حقوق آن ها را پیگیری کنیم. اما مادامی که تصویرگران حاظرند؛ با آن شرایط کار کنند؛

کسی نخواهد توانست حقوقشان را پیگیری کند. تا زمانی که به این شرایط قانعند؛ و خود زیر قراردادشان را امضا می‌کنند؛ وضع به همین منوال است.


مشکل این جاست که برگ برنده با ناشر است. وقتی یک تصویرگر جوان تصمیم می‌گیرد که در حوزه تخصصی خود فعالیت کند؛ با مشکلی مواجه است و آن این است که مجبور می‌شود شرایط ناشر را بپذیرد و پای قراردادی را امضاء کند که در آن برگ برنده در دست ناشر است و در صورت اعتراض به این موضوع شانس چاپ اثرش را از دست می دهد. پس چگونه می توان هنگام انعقاد قرارداد حقوق شخصی را به ناشر یادآوری کرد؟

در چنین شرایطی توافق به هر حال توسط تصویرگر و ناشربرقرار می‌شود و با توجه به قبول شرایط توسط تصویرگر، نمی توان از آن ها شکایت کرد و یا در واقع نمی‌توان به آنان خرده گرفت. زمانی که تصویرگران قبول کردند که با آن شرایط کارنکنند؛ هر مرجع دیگری می‌تواند دخالت کند و راه حلی ارائه دهد. بالاخره کمترین کاری که می توان کرد این است که تصویرگر حقوق خود را به ناشر یادآوری کند؛ بلکه ناشر راضی به تغییر قرار داد شود.

کمتر کسی راضی به پذیرفتن شرط تصویرگر یا نویسنده می‌شود. این طور نیست؟

در مورد تصویرگران می توان گفت آن ها نیروهایی هستند که در استخدام ناشر قرار می گیرند. بدین معنا که به هنگام امضای قرارداد خود هستند که باید حقوقشان را برای ناشر مشخص کنند. اگر تصویرگری حاضر باشد با مبلغ پایین‌تر و با شرایط سخت‌تر کاری را انجام دهد؛ نه ناشر از او در مورد نادیده‌گرفتن حقوقش سوالی می پرسد و نه انجمن یا هر مسول دیگری می‌تواند، این سوال را از او بپرسد.
مصداق بارز این امر را شاید در صنف تاکسیرانان جستجو کرد. مادامی که قیمت ها متفاوت است؛ اولویت گزینش قیمت خواهد بود. اما هنگامی که قیمت‌ها یکسان شد؛ حال کیفیت خدمات به میان می‌آید و مسافر اتومبیل راحت‌تر را برای سوار شدن انتخاب می‌کند.
حقوق مختلفی در رابطه با تصویرگر وجود دارد. به عنوان مثال اصل اثر متعلق به تصویرگر است. اما وقتی آن‌ها قراردادی را می‌پذیرند که اصل اثر بر طبق آن متعلق به ناشر است؛ کسی نمی‌تواند کاری بکند. به هرحال وقتی متن قرارداد به این شکل است نمی‌توان با ناشر اعتراض کرد. تصویرگران نباید حقوقشان را به راحتی و به ارزانی بفروشند. اگر به این موضوع درک کافی پیدا کنند؛ موفق خواهند بود. اما اگر به این موضوع وقوف نیایند؛ هیچ کس نمی تواند کاری بکند. انجمن تا حدی وظیفه دارد که حقوق تصویرگران را به آن‌ها یادآوری کند و در صورت عدم اطلاع آگاهی دهد. پس از یادآوری این خود تصویرگر است که باید حقوق خود را حفظ کند. زمانی هست که فردی از حقوق خود اطلاع ندارد. ما این حقوق را به او اطلاع می‌دهیم. اما وقتی باز هم حقوقش را رعایت نمی کند و یا حقوق خود را به ناشر یادآوری نمی‌کند؛ چه کسی توان دخالت دارد.

اما باید راه حلی داشته باشد. این راه حل چیست؟

راه حل تنها نفروختن حقوق شخصی است. این اتفاق چه خوب و چه بد زنگ هشداری است که تصویرگران بدانند؛ نباید حقوق خود را به ارزانی بفروشند. این نامه اگر حتی هیچ نتیجه‌ای هم نرسد شاید این پیغام را داشته باشد که تصویرگر با احتیاط و دقت بیشتری پیش رود. وگرنه همه ما می دانیم که ناشران بسیاری هستند که بدین نحو حقوق تصویرگران را زیر پا می‌گذارند.

فکر می‌کنید عدم رفتار درست کاری ناشی از چیست؟و چه راه حلی دارد؟

این موضوع به بی توجهی شخصی بر‌می گردد. اما نکته دیگری نیز وجود دارد و آن این است که عده‌ای از تصویرگران حتی بدون قرارداد کار می‌کنند. یعنی وقتی به طور شفاهی به آن ها پیشنهاد کار می‌شود؛ بدون در نظر گرفتن عواقب حاظر به همکاری می‌شوند. حتی اگر حق و حقوق آن ها را هم در نظر نگیریم؛ باز هم نبستن قرارداد و کارکردن بدون هیچ قرار تنطیم شده و مشخصی رفتاری کاملاً اشتباه است. به نظر باید من قدم به قدم پیش‌رفت. ابتدا باید به تصویرگران یادآوری و برای ناشران این موضوع را تفهیم کنیم؛ که باید تصویرگر قرارداد داشته‌باشد و بعد گام‌های بعدی!

تکلیف جوانی که اولین تجربه کاری خود را آغاز کرده و راضی به امضای هر قراردادی نیست چیست؟ به تبع وقتی که راضی به قبول قرارداد نیست و به یک یا چند بند آن اعتراض می‌کند؛ ناشر نخواهد پذیرفت متن قرارداد را تغییر دهد و با او قرارداد ببندد.


با ناشران دیگر نیز به مذاکره بپردازد. نهایتاً ناشری خواهدیافت که حقوقش را بپذیرد. در نهایت اگر ده نفر دیگر هم شرایط ناشر را نپذیرند؛ ناشر فرم قرارداد و مطالبات خود را تغییر خواهد داد. البته این موضوع نیازمند اتحاد هنرمندان است. اکنون شکل رفتاری ناشران بسیار منطقی‌تر شده. پیش تر وضع بسیار بدتر بود. این‌طور نیست که همه ناشران حقوق تصویرگر را زیر پا بگذارند. ناشرانی هم هستند که به تصویرگر حق پشت جلد می دهند. بدین معنا که درصدی از فروش را به صورت توافقی به او می پردازند. در نهایت همه چیز به تصویرگر مربوط است. او خود برای شرایط کاری خود تصمیم می گیرد.